Kopciuszek jest ruchliwy i drobny - długość ciała mierzy zaledwie 14 do 15 cm. Samiec jest ciemnoszary, wyraźnie ciemniejszy od samicy. Twarz, gardło i pierś „pana kopciuszka” wydają się wręcz czarne. Obie płcie mają jednak rdzawy ogon i kuper. Ich dziób jest krótki, zadarty, a skrzydła dodatkowo są zdobione przez kontrastujące, białe lusterka.

W Puszczy Białowieskiej najłatwiej go spotkać na skrajach lasu. Kopciuszka wyraźnie ciągnie do ludzkiego sąsiedztwa. Równie chętnie gniazduje na zabudowaniach (wykorzystując wszelkie możliwe szczeliny), jak i na drzewach układając z traw półotwarte gniazda. Pierwszy lęg ma miejsce już w kwietniu, a rekordzistom uda się nawet wyprowadzić aż trzy lęgi w roku. 

Przez pierwsze dwa tygodnie pisklęta pozostają w gnieździe, lecz potem szybko się już usamodzielniają, towarzysząc rodzicom w polowaniu na owady. Jesienią dietę uzupełniają o owoce, przygotowując się już powoli do odlotu w cieplejsze rejony Europy. Do Polski wracają w marcu.