Słońce rozgrzało ziemię, która zrodziła ciemnoniebieskie kwiaty. Łodygi wyrastają niewiele ponad grunt, od 5 do 15 cm, a całość rośliny jest nieco eteryczna. Listki, które stoją na długich ogonkach, mają kształt serca, a te na krótszych są jajowate. Na każdej blaszce liściowej odstają delikatne włoski, brzegiem jest karbowana, niczym wycięta misternie specjalnymi nożyczkami. Kwiaty są niewielkie, pojawiają się od kwietnia do czerwca, intensywnie niebieskie, z tyłu ozdabia je ciemna ostroga. Płatki otulają słupek i pręciki, które wyraźnie się pomarańczowią. Dwa z płatków skierowane są ku górze, trzy na dół, z których środkowy ma charakterystyczną, ciemną smugę.

Fiołka leśnego spotkamy nie tylko w lasach liściastych i mieszanych, czasem także w iglastych. Lubi próchniczną i przepuszczalną ziemię i wyrasta w miejscach cienistych i półcienistych, które chronią go przed palącym słońcem i wiatrem. Jest to roślina o jadalnych liściach i kwiatach, które mają także właściwości lecznicze.