Ptak o długości ciała 21-25 cm o ciemnym ubarwieniu. Skrzydła czarne o biało prążkowanych lotkach. Wzdłuż grzbietu biała plama sięgająca do nasady ogona. Na głowie z czarnymi paskami. Widoczny dymorfizm płciowy: samiec na głowie ma żółtą czapeczkę, samica zaś białą. Jako jedyny  rodzimy dzięcioł posiada w stopie tylko trzy palce. Siedliskiem tego dzięcioła są stare bory świerkowe lub jodłowe, a także lasy liściaste z domieszką starych świerków. W drzewostanach tych martwe drewno stanowi co najmniej 5 % drzewostanu na obszarze min. 100 ha. Gatunek terytorialny. Gniazduje w starych ponad 80-letnich drzewostanach. Co roku wykuwa nową dziuplę w martwym lub obumierającym świerku, olszy, sośnie czy brzozie. Składanie jaj rozpoczyna w maju, młode zaś gniazdo opuszczają pod koniec czerwca niekiedy w lipcu. Samica składa 3-7 jaj. Z reguły ptaki żerują po cichu na wysokości 6-8 m. Główny pokarm stanowią chrząszcze i larwy żyjące pod korą tj korniki, ryjkowce, kózki.