Z wyglądu przypomina nieco żmijowca pospolitego (Echium vulgare), z daleka można nawet pomylić te dwie rośliny. Nic w tym dziwnego, gdyż obie należą do rodziny szorstkolistnych (Boraginaceae). Zgodnie z nazwą, farbownik ma szorstką, kanciastą i wznoszącą się łodygę, która wyrasta na wysokość nawet 70 cm, chociaż zwykle rośliny są mniejsze. Dolne liście mają ogonki, a górne siedzą wprost na łodydze. Liście są gęsto i szorstko owłosione, a w kształcie lancetowate.

Kwiaty wyrastają w kątach pochewek i pojawiają się od maja, aż do późnej jesieni. Mają intensywny kolor, dużo ciemniejszy od kwiatów żmijowca. Charakterystyczna jest zmiana barwy w różnych fazach kwitnienia. Pąki są bordowe, rozwijają się w lekko czerwone kwiaty, które z czasem stają się niebieskofioletowe. Nasiona roznoszą mrówki.

Farbownik rośnie często w skupiskach i jest rośliną intensywnie miododajną. Pojawia się na słonecznych wzgórzach, przydrożach, polanach, na piaszczystych glebach. Jego nazwa pochodzi od dawnego zastosowania korzenia, którym farbowano tkaniny. Ziele ma właściwości lecznicze, jest także używane w kuchni.