Gągoły to ptaki wędrowne z rodziny kaczkowatych, mniejsze od popularnej krzyżówki. Długość ciała u dorosłych osobników waha się od 40 do 50 cm, a rozpiętość skrzydeł od 64 do 80 cm. Są krępej budowy ciała, mają krótkie szyje i proporcjonalnie duże głowy. Łatwo odróżnić samca od samicy, ptaki cechuje wyraźny dymorfizm płciowy. Samiec ma białą pierś, brzuch i boki, które kontrastują z czarną szyją, grzbietem i głową. Dziób też jest czarny, a u jego nasady widoczne są białe, owalne plamy. Samice mają bardziej zróżnicowane ubarwienie. Głowa jest w kolorze ciemnobrązowym, brzuch biały, a skrzydła, szyja, tułów i ogon szaro-brunatne. Dziób, podobnie jak u samca, jest czarny, ale z pomarańczowym akcentem na końcu.
Gągoły gniazdują w dziuplach, a miejscem żerowania są śródleśne zbiorniki wodne. Pływają w głębokim zanurzeniu, nurkując za pokarmem, który stanowią mięczaki, kijanki, ryby, owady i inne drobne organizmy wodne.
Ptaki wyprowadzają jeden lęg w ciągu roku. Niebiesko-zielone jaja wysiaduje wyłącznie samica. Po miesiącu wylęgają się młode pisklaki w liczbie do 13 sztuk. Dość szybko opuszczają gniazdo w towarzystwie matki, choć zdolność latania nabywają dopiero po dwóch miesiącach.