Naukę rozpoznawania ptaków warto zacząć od najbliższej okolicy. Przyglądajmy się rodzimym gatunkom, określając ich wielkość, budowę i upierzenie. Bardziej zaawansowanych obserwatorów czeka kolejne wyzwanie - rozróżnianie ptaków po śpiewie.

Ptaki możemy obserwować o każdej porze roku, zarówno wiosną, latem jak i zimą. Trzeba jednak pamiętać, że w okresie zimowym część gatunków odlatuje w cieplejsze rejony. Osobniki te możemy więc obserwować tylko od okresu lęgowego do pory odlotów.

Zacznijmy od rozpoznawania gatunków po ich wyglądzie. Najłatwiej jest rozpocząć naukę od rozróżniania rodzimych gatunków w środowisku ich bytowania.

W tym celu dobrze jest kupić lub wykonać samodzielnie karmnik dla ptaków. Przytwierdźmy go na parapecie lub, jeżeli to możliwe, w zacisznym miejscu w ogrodzie. Najlepszą porą jest wczesny ranek lub zmierzch. Gdy ptaki przylatują do karmnika po smakołyki, można się im wówczas dokładnie przyjrzeć, a to najłatwiejsza metoda nauki.

W pierwszej kolejności trzeba zapoznać się z budową zewnętrzną ptaka, czyli częściami ciała oraz partiami upierzenia. Określona wielkość, budowa ciała, kolorystyka, zachowanie i śpiew są bowiem przynależne dla każdego gatunku.

Przy oznaczeniu gatunku zaczynamy od wielkości, a następnie zwracamy uwagę na kształt. Umożliwi nam to zaliczenie osobnika do odpowiedniej grupy. Dalej przyglądamy się barwom upierzenia, zaczynając od głowy, oczu i pokryw usznych, gdzie często znajduje się charakterystyczny rysunek lub „czapeczka”. Zwracamy również uwagę na dziób, jego wielkość i długość. W dalszej kolejności przypatrujemy się karkowi, grzbietowi, piórom konturowym, skrzydłom i ogonowi. Określamy ich długość, wzór i kolorystykę. Niekiedy istotna jest również, barwa i długość nóg, a także kształt otworów nosowych. Dobrze jest przed obserwacją zaopatrzyć się w album z fotografiami i opisami poszczególnych gatunków, gdzie zwracane są uwagi na ważne cechy rozpoznawcze.

Przyglądając się ptakom przylatującym do karmnika będziemy mogli określić jakie gatunki występują w naszym ogrodzie i okolicy, a także jakiego gatunku jest u nas najwięcej. Poznamy również jakie ptaki zostają u nas na zimę oraz jakie są relacje między nimi i preferencje pokarmowe. Niekiedy możemy też, zwłaszcza w okresie godowym, rozróżnić płeć danego gatunku. Przy takiej obserwacji fajnie jest wykonać szkic i zanotować charakterystyczne cechy.

Przydatną umiejętnością jest rozpoznawanie ptaków po śpiewie. Niestety jest to bardzo trudne i nie wszyscy miłośnicy ptaków mogą się tym pochwalić. Warto jednak spróbować, tym bardziej, że można korzystać z coraz bardziej dostępnych nagrań.

Pamiętajmy że większość gatunków jest bardzo płochliwa. Przy obserwacji należy więc zachowywać się cicho i ostrożnie, tak aby ich nie spłoszyć. Jak już nauczymy się rozpoznawać ptaki w najbliższej okolicy, można wybrać się w teren by poznać kolejne gatunki, ich zwyczaje i zachowanie.